भुसको आगो

आत्मसम्मानका लागि सुरु गरिएको चमार आन्दोलन अहिले थला परेको छ। सिरहा र सप्तरीका चमारहरूको यो सामाजिक आन्दोलन राजनीतिको फोहोरी खेलको शिकार भयो। सशक्त ढंगबाट चमार मुक्तिको बाटोमा लागेको आन्दोलनको पक्ष/विपक्षमा कांग्रेस आफैं फस्यो, एमालेले भोट बैंकका रूपमा प्रयोग गर्‍यो र अन्ततः सशस्त्र द्वन्द्वकोएक पक्ष माओवादीले यसलाई बिथोलिदियो र स्थानीय ठालुहरू प्रशासन र पैसाका आडमा यसलाई हालका लागि दबाउन सफल भए।
जबसम्म दिगो विकास, वातावरणीय न्याय र समन्यायको अवधारणा व्यवहारमा लागू हुँदैन तबसम्म नागरिकले स्वाभिमानका साथ जीवन बिताउन सक्दैन। चमारहरू त्यही स्वभिमानको खोजीमा छन्, आत्मसम्मानका साथ बाँच्न चाहन्छन् तर सनातन धर्मको वर्ण व्यवस्थाको विकृत रूप छुवाछूत प्रथाका आडमा समाजका ठालुहरू उनीहरूलाई अगाडि बढ्न दिँदैनन्।
वर्ण व्यवस्थाको पक्षमा तर्कहरू धेरै छन् तर त्यसपछाडि लुकेको सत्यचाहिँ शासक र त्यसका आसेपासे वर्गले प्राकृतिक स्रोतमाथि एकलौटी कब्जा जमाउनु नै हो र "तल्लो जात"का नाममा श्रमजीवी वर्गलाई श्रम गराउने र प्राकृतिक स्रोतको उपभोग गर्न र त्यसबाट फाइदा लिनबाट वञ्चित गराउने नै हो। त्यसैले त आज पनि आफूले सदियौंदेखि दबाएर राखिएकाहरू शक्तिशाली भए भने प्राकृतिकलगायतका आफूले उपभोग गर्दै आएका स्रोत, सम्पदा र शक्ति गुमाउने डर छ, ती ठालुहरूलाई। अहिले सिरहा र सप्तरीका ठालुहरू चमार आन्दोलन, नाकाबन्दी र बहिष्कारका नाममा दबाउन सकेकोमा दंग छन्।
उनीहरूले सम्झेका छन्, सजिलै निभ्यो त्यो परालको आगो तर उनीहरूले बुझेका छैनन्, चमार आन्दोलन सजिलै निभ्ने आगो होइन यो त भूसको आगो हो भित्रभित्रै सल्किरहेछ प्रजातन्त्रले दिएको चेतनाको शक्तिले एकपछि अर्को चमारको मनमष्तिस्कमा आगो सल्किरहेको छ र यसको अन्त्य आत्मसम्मानको प्राप्तिपछि मात्र हुन्छ।
तराईंका चमारमात्र किन, नेपालका सम्पूर्ण दलितहरूमा यो फैलिएको छ, आत्मसम्मानका साथ जीवनयापनको चेतनाले बलियो जग बसालिसकेको छ। त्यसैले त हामीलाई विश्वास छ, नागरिक स्वाभिमानका लागि सुरु भएका आन्दोलनहरू जसले जतिसुकै जस्तोसुकै बल लगाएर दबाउन खोजे पनि दबिदैनन्, मुक्ति टाढा छैन। आत्मसम्मानसहितको जीवनका लागि सबैलाई हाम्रो अग्रिम बधाई र शुभकामना।

राजेश घिमिरे

असार २०६१ हाकाहाकी